ISSN 1895-3166
PSYCHIATRIA I PSYCHOTERAPIA. 2007; Tom 3, Numer 1: Suplement.
KSIĄŻKA ABSTRAKTÓW XI Sympozjum Sekcji Naukowej Psychoterapii Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego
"Psychoterapia czy psychoterapie. Dla Kogo? jaka? gdzie?" Poznań 24-26.05.2007
zorganizowanego przy współpracy Katedry Psychiatrii Uniwersytetu Medycznego
im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
ciąg dalszy
Streszczenia posterów:
Fizjologiczne zaburzenia w nerwicach a terapeutyczne wartości ruchu (w formie choreoterapii i pracy z ciałem)
Zofia Aleszko, Małgorzata Gąsienica-Roj
U pacjentów cierpiących z powodu nerwic występują różne zaburzenia fizjologiczne, np. zaburzenia krążenia, oddychania, odżywiania, snu, sfery seksualnej i inne. Fakt ten w mniejszym lub większym stopniu utrudnia im normalne funkcjonowanie w życiu. Praktyka kliniczna dowodzi, że systematycznie stosowane formy ruchowe, takie jak choreoterapia i praca z ciałem (co ma miejsce w Klinice Nerwic w Warszawie) wywierają korzystny wpływ na stan fizjologiczny pacjentów. Wolno przypuszczać, że decydują o tym liczne wartości terapeutyczne ruchu, np. możliwość stymulowania procesów fizjologicznych, rozluźnienie i wzmacnianie mięśni, regulacja krążenia i oddechu, korygowanie postawy ciała i wiele innych. Celem niniejszego posteru jest zwrócenie uwagi na problem zaburzeń fizjologicznych w nerwicach oraz wartości terapeutyczne ruchu stosowanego systematycznie. Chodzi także o podkreślenie faktu, iż efekty uzyskiwane przy pomocy różnych form ruchu - ujętego w programy terapeutyczne, dostosowane do potrzeb i możliwości pacjentów nerwicowych - istotnie wspomagają i uzupełniają proces leczenia psychoterapią.
Doniesienie o realizacji nowej formy pomocy psychologicznej realizowanej w warunkach lecznictwa otwartego Narodowego Funduszu Zdrowia w Poznańskim Ośrodku Zdrowia Psychicznego
Monika Chrząstowska
Publiczne placówki Służby Zdrowia działają w warunkach wymagających dużej wrażliwości na dostępność pomocy terapeutycznej. Istniejące ograniczenia finansowe oraz wzrastające wymagania kwalifikacji wpłynęły na podjęcie wyzwania tzn. zrealizowania nowych form GRUPY WSPARCIA PSYCHOSPOŁECZNEGO. Celem badania było sprawdzenie odbioru oferowanej usługi terapeutycznej. Po zakończenie 3. miesięcznej pracy w grupie (2 godziny w tygodniu) uczestnicy wypełnili ankietę ewaluacyjną biorącą pod uwagę czynniki wpływające na pracę grupy. Przedstawione zostaną wyniki badania jak też wnioski wypływające z analizy odpowiedzi udzielonych przez uczestników grupy. Podsumowanie: konieczność dostosowania się do warunków kontraktu podpisanego z NFZ,zaowocowała pozytywnym efektem kompromisowego działania wspierającego pracę lekarza psychiatry, z pracą w kameralnych warunkach terapeutycznych z psychologiem. W grupie tej trudno mówić o dynamice małych grup, nie jest to też kontakt indywidualny. z psychologiem. Pomoc psychologiczna jest realizowana w obecności świadków,którym daleko do neutralności.
Łączenie różnych form terapii w Dziennym Oddziale Leczenia Nerwic
Janina Czapnik /ordynator/, Sławomira Kwiatkowska, Katarzyna Sitnik, Katarzyna Rojewska, Monika Porwik, Sylwia Lech, Dominik Gawęda, Mariola Pilawa, Leszek Albert, Maciej Dokrzewski
Oddział Dzienny Leczenia Nerwic rozpoczął funkcjonowanie w marcu 2006 r. Pacjenci po przejściu procedury kwalifikacyjnej /do tej pory 121 osób/ - rozpoznania zgodnie z wymaganiami Funduszu mieszczą się w granicach F40.0-F48.9 i F60.0-F66.9 - przyjmowani są do oddziału i przez 12 tygodni codziennie w godzinach od 14 do 19 uczestniczą w różnych formach terapii grupowej. Początkowo wszyscy zakwalifikowani pacjenci brali udział w pełnej ofercie terapeutycznej /psychoterapia grupowa, warsztaty, psychoedukacja/, ale w czasie procedury kwalifikacyjnej spotykaliśmy pacjentów o głębszym poziomie zaburzeń /osobowość borderline, 'pogranicze', chorób afektywnych/ bardzo zmotywowanych do leczenia. To spowodowało wyodrębnienie osobnego toku postępowania terapeutycznego dla tych pacjentów. Nazwaliśmy ich 'grupą light', bo uczęszczali wyłącznie na rozszerzony program warsztatów i psychoedukację. Według tej koncepcji warsztaty terapeutyczne i psychoedukacja pełniły rolę 'terapii pomostowej', tzn. wprowadzały i przygotowywały pacjenta do bardziej zaawansowanej, intensywniejszej terapii, jaką jest terapia grupowa w konwencji psychodynamicznej z elementami terapii kognitywnej.
Intencją postępowania terapeutów jest niedopuszczenie do zmarnowania motywacji pacjentów do leczenia. Pacjenci głębiej zaburzeni w czasie pobytu na 'terapii pomostowej' oswajają się z dyscypliną /regulaminem/ na zajęciach, konfrontują z własnymi dysfunkcyjnymi oczekiwaniami, uruchamiają przestrzeń psychiczną umożliwiającą dokonywanie zmian. W każdym momencie terapii pomostowej /zależało to od postępów pacjenta/ mogą kontynuować leczenie w pełnej ofercie terapeutycznej.
Do tej pory terapię ukończyło 70 osób, w tym 47 kobiet i 23 mężczyzn. Za kryterium poprawy przyjęto zmianę nastroju, usprawnienie mechanizmów obronnych, lepszą zdolność adaptacji do nowych sytuacji.
Zmiany korzystne w różnym stopniu nasilenia wystąpiły u 82% pacjentów, w tym pełna lub znaczna poprawa zauważalna jest u 40% /28 osób/, częściowa lub objawowa u 42% /30 osób/, bez poprawy wypisano 15% /12 osób/.
Zmiany funkcjonowania społecznego po rocznej psychoterapii indywidualnej lub grupowej w modelu poznawczym u pacjentów z zaburzeniami nerwicowymi i związanymi ze stresem leczonych ambulatoryjnie w IPiN
Lilianna Engel
Celem przedstawionego fragmentu pracy jest weryfikacja hipotez dotyczących zmian funkcjonowania społecznego pacjentów badanego na trzech poziomach ( sytuacje intymne, sytuacje ekspozycji społecznej oraz sytuacje wymagające asertywności). Celem większej, obszernej pracy jest ocena skuteczności nowo wprowadzonych form leczenia pacjentów w Przychodni Przyklinicznej IPiN- ambulatoryjnej psychoterapii indywidualnej i grupowej.
Metoda i osoby badane: zbadano 100 pacjentów Przychodni Przyklinicznej. Grupa eksperymentalna podjęła leczenie grupa kontrolna- oczekiwała na terapię. Pacjenci z grupy eksperymentalnej psychoterapią ( indywidualna i grupową). Wobec pacjentów grupy kontrolnej nie podejmowano żadnych oddziaływań terapeutycznych. Otrzymali informację,że mogą oczekiwać na podjęcie terapii w wyznaczonym terminie, lub zgłosić się do lekarza psychiatry po pomoc farmakologiczną lub do innego ośrodka na terapię- założyłam,że wówczas nie będą już obejmowani badaniem. Po roku- w 2006r. zostało zakończone leczenie pacjentów z grupy eksperymentalnej. Pacjenci z grupy kontrolnej otrzymali propozycje podjęcia leczenia. Przebadano pacjentów kończących terapię indywidualną i grupową oraz pacjentów w grupie kontrolnej( oczekujących) przed podjęciem leczenia. Pacjenci badani byli następującymi narzędziami: Kwestionariusz ANAMNEZA ( 3 części - dane demograficzne, sytuacja życiowa, dane dotyczące historii choroby); Kwestionariusz objawowy "O" Katedry Psychoterapii CMUJ; Kwestionariusz osobowościowy R.B.Cattel; test Przymiotnikowy ACL- Adjective Checz List H.B.Gough, A.B.Heilbrum, Kwestionariusz Osobowości Nerwicowej KON 2004 Katedry Psychoterapii CUUJ; Kwestionariusz Kompetencji Społecznych KKS-A(D) Anny Matczak Pracownia Testów Psychologicznych PTP; Kwestionariusz BHI- 12 Jerzy Trzebiński, Mariusz Zięba; Bateria Testów Komputerowych Visconsin ( badanie funkcji poznawczych i parametrów związanych z neuroplastycznością mózgu). Przedstawione zostaną wyniki i wnioski dotyczące ilościowych i jakościowych zmian w funkcjonowaniu społecznym pacjentów, u jakich pacjentów i w wyniku, jakich form psychoterapii wystąpiły.
Pierwsze interwencje diagnostyczno-terapeutyczne u pacjentek z anoreksją i bulimią (doświadczenia własne)
Bernadetta Izydorczyk, Barbara Czekaj
Celem pracy jest przedstawienie propozycji wskazań do prowadzenia wczesnej interwencji diagnostyczno-terapeutycznej w procesie leczenia osób z zaburzeniami odżywiania w warunkach ambulatoryjnych. Przedstawione zostaną wyniki badań grupy 30 kobiet w zakresie strategii radzenia sobie ze stresem oraz w zakresie nasilenia poziomu lęku. Otrzymane wyniki przyczyniły się do sformułowania wybranych wskazań do specyficznych form oddziaływań we wczesnej fazie pomocy.
Psychoterapia pacjenta z objawami depresji i ciężką chorobą somatyczną z użyciem metody Sandplay Therapy (Terapia w Piaskownicy)
Łukasz Müldner-Nieckowski
Terapia w Piaskownicy (Sandplay Therapy), jest uznaną techniką stosowaną w psychoterapii pacjentów w różnym wieku (dzieci, dorośli, pary, rodziny, grupy). Technika ta jest zazwyczaj łączona z psychoterapią lub psychoanalizą werbalną (głównie analizą jungowską). Bywa także stosowana jako samodzielna metoda leczenia, jak miało to miejsce w opisywanym przypadku. Terapia w Piaskownicy pozwala na skonstruowanie - w umownej, choć namacalnej, przestrzeni symbolicznej - aktualnej konstelacji przebiegających w psychice (nieświadomości) pacjenta oddziaływań obiektów wewnątrzpsychicznych. Umożliwia ona wprowadzenie do realnej rzeczywistości, przez sieć projekcji, tych nieświadomych elementów, które w danym momencie odgrywają zasadniczą rolę w przeżywaniu i mechanizmach psychopatologicznych pacjenta. Stwarza też możliwość integracji i przemiany w sferze wewnętrznych konfliktów, determinujących patologiczne funkcjonowanie, często nawet bez konieczności świadomego wglądu w ich naturę. Pracę z piaskownicą można w tym aspekcie porównać do analizy snów lub psychodramy, w których to technikach pacjent odszukuje, a następnie integruje te treści nieświadome, które mają zasadniczy wpływ na jego życie psychiczne.
W doniesieniu przedstawiono opis przypadku półrocznej psychoterapii pacjenta z objawami depresji i chorobą Leśniowskiego-Crohna. Ze względu na liczne pobyty pacjenta w szpitalu z powodu leczenia choroby somatycznej, spotkania psychoterapeutyczne odbywały się rzadko. Dzięki zastosowaniu metody Sandplay możliwe było pogłębienie nieświadomej pracy w kierunku zmiany, co zaowocowało poprawą w zakresie objawów depresji, a także zwiększeniem zdolności do konstruktywnego rozwiązywania aktualnych trudności życiowych i adaptacji do sytuacji leczenia choroby podstawowej.
Polsko-angielsko-niemiecki słownik terminów psychologii analitycznej C.G. Junga
Łukasz Müldner-Nieckowski, Krzysztof Rutkowski
Przedstawiony słownik jest polskim opracowaniem międzynarodowego projektu International Association for Analytical Psychology (IAAP), zmierzającego do ujednolicenia używanej w tłumaczeniach terminologii psychologii analitycznej. W słowniku znajdują się hasła polskie, niemieckie i angielskie. Zawarto w nim terminy stosowane przez C.G. Junga, postjungistów, a także psychiatryczne i psychoanalityczne.
Kliniczne stosowanie psychologii analitycznej wymaga intensywnego szkolenia, w tym korzystania z prac teoretycznych tłumaczonych lub obcojęzycznych oraz niejednokrotnie terapii i (lub) superwizji w języku obcym. Głównym celem słownika jest stopniowe porządkowanie specjalistycznego słownictwa stosowanego w tłumaczeniach prac C.G. Junga i postjungistów i tym samym ułatwienie polskim psychoterapeutom studiowania psychologii analitycznej.
W opracowaniu przedstawiono strukturę słownika, metodologię pracy oraz przykłady terminów błędnie tłumaczonych i budzących wątpliwości natury językowej.
Związki nasilenia objawów zaburzeń nerwicowych i nasilenia nerwicowych zaburzeń osobowości stwierdzanych przed leczeniem z końcowymi wynikami psychoterapii
Jerzy A. Sobański
Wstęp: W literaturze spotyka się opisy tzw. "efektów sufitu i podłogi" [np. 4, 5, 6] czyli mniejszych i rzadszych pogorszeń stanu pacjentów o znacznym nasileniu zaburzeń oraz mniejszych i rzadszych popraw stanu pacjentów o niewielkim nasileniu zaburzeń. Z drugiej strony niektórzy klinicyści i badacze uważają, że większe nasilenia objawów nerwicowych wiążą się z większą opornością na leczenie, inni zaś przypisują taki wpływ większym zaburzeniom osobowości towarzyszącym zaburzeniom nerwicowym. Wiązanie silniejszej motywacji i większych oczekiwań pacjenta z wyższym nasileniem dolegliwości prowadzi do przypisywania tym ostatnim pozytywnego wpływu na efektywność leczenia.
Cel pracy: Wyjaśnienie, w jakim stopniu końcowe wyniki leczenia intensywną psychoterapią prowadzoną w dziennym oddziale leczenia nerwic zależą od ciężkości zaburzeń stwierdzonych u pacjentów przed jego rozpoczęciem.
Materiał i metody: Historie chorób 914 pacjentów oddziału dziennego z rozpoznaniem zaburzeń nerwicowych i potwierdzającymi to rozpoznanie wynikami kwestionariuszy objawowych KO"0" [3] i testu osobowości 16PF Cattella [1, 2]. Analiza związku wartości początkowych kwestionariuszy objawowych i osobowości z względnymi zmianami wyników tych kwestionariuszy przed- i po leczeniu ocenianymi według kryteriów zaproponowanych przez Aleksandrowicza i wsp [np. 1, 2]. Analiza rozkładów globalnych nasileń dolegliwości (OWK) i nerwicowych zaburzeń osobowości (WDN testu 16PF Cattella) przed leczeniem w grupach o różnego stopnia rozmiarze popraw lub pogorszeń w wyniku terapii ocenianych w zakresie objawów lub osobowości.
Wyniki: Większe zmiany wartości kwestionariuszy (większego stopnia poprawy) występowały częściej w grupie pacjentów bardziej zaburzonych przed leczeniem, zarówno w zakresie objawów, jak i nerwicowych zaburzeń osobowości. Zarazem jednak w grupie pacjentów z największymi nasileniami zaburzeń, zarówno w zakresie objawów, jak i osobowości, rzadziej dochodziło do znacznych popraw z wyleczeniem (redukcji liczby i nasilenia objawów lub zmniejszenia dezintegracji osobowości do wartości typowych dla osób nieleczonych), a częściej do popraw bez wyleczenia. W grupie pacjentów z niewielkimi zaburzeniami odnotowano więcej (niewielkich) pogorszeń niż w grupie ciężej chorych.
Wnioski: Uzyskane wyniki są spójne z wynikami analogicznych badań skuteczności psychoterapii (np. efekty sufitu i podłogi). Ocena porównawcza skuteczności procesów psychoterapii powinna uwzględniać początkowe nasilenia zaburzeń, a efekty powinny być oceniane za pomocą kilku różnych narzędzi przy uwzględnieniu zarówno rozmiaru zmiany, jak i tego czy wartości końcowe zbliżają się do obserwowanych w populacji nieklinicznej.
Piśmiennictwo
1.Aleksandrowicz JW, Sobański JA. Skuteczność psychoterapii poznawczej i psychodynamicznej. Biblioteka Psychiatrii Polskiej: Kraków; 2004.
2.Aleksandrowicz JW, Bierzyński K, Martyniak M. Zastosowanie testu 16PF R.B.Cattella w ocenie leczenia nerwic. Psychoterapia. 1985; 13: 47-60.
3.Aleksandrowicz JW, Hamuda G. Kwestionariusze objawowe w diagnozie i badaniach epidemiologicznych zaburzeń nerwicowych. Psychiatr.Pol. 1994, 28, 6, 667-676.
4. Svartberg M, Seltzer MH, Stiles TC, Khoo ST. Symptom improvement and its temporal course in short-term dynamic psychotherapy: A growth curve analysis. Journal of Nervous and Mental Disease. 1995; 183, 4: 242-248.
5. Seligman, M. E. P. 1995: The effectiveness of psychotherapy: The Consumer Reports study. American Psychologist, 50, 965-974.
6.McLeod J. An administratively created reality: some problems with the use of self-report questionnaire measures of adjustment in psychotherapy outcome research. 30th Annual Meeting of SPR, Braga 1999.
Rodzaj zaburzeń nerwicowych a wyniki leczenia psychoterapią w oddziale dziennym
Jerzy A. Sobański, Katarzyna Klasa
Wstęp: Niektóre badania prowadzą do rekomendacji odmiennych podejść i form psychoterapii dla poszczególnych zaburzeń nerwicowych, inne dowodzą podobnej skuteczności różnych psychoterapii niezależnie od rodzaju poddawanych leczeniu zaburzeń nerwicowych [więcej np. 1, 4].
Cel pracy: Określenie czy i jakie zaburzenia wiążą się z lepszymi efektami intensywnej psychoterapii prowadzonej w dziennym oddziale leczenia nerwic.
Materiał i metody: Historie chorób 914 pacjentów oddziału dziennego Zakładu Psychoterapii pracującego w podejściu integracyjnym z przewagą psychodynamicznego i poznawczego, oferującego - w intensywnym trybie codziennego leczenia - tygodniowo 15 sesji grupowych, jedną sesję indywidualną oraz jedno posiedzenie społeczności terapeutycznej [7, 8].
Ograniczono się tylko do tej podgrupy chorych z uwagi na stwierdzony wyraźny wpływ różnej intensywności terapii.
Chorzy z rozpoznaniem zaburzeń nerwicowych postawionym przez psychiatrów, oraz potwierdzającymi to rozpoznanie wynikami kwestionariuszy objawowych KO"0" i testu osobowości 16PF Cattella, przyjmowani byli do terapii po diagnostyce wstępnej obejmującej m.in. badanie psychiatryczne i psychologiczne. Porównanie wyników leczenia, ocenianych za pomocą wypełnianych przed i po terapii, kwestionariuszy objawowych KO"0" i testów osobowości 16PF Cattella [więcej np. 1, 2, 3, 4, 5, 6], przeprowadzono w grupach pacjentów z rozpoznaniami: 1) fobii lub zaburzeń lękowych, 2) nerwicy natręctw, 3) zaburzeń konwersyjnych/dysocjacyjnych lub somatyzacyjnych, 4) neurastenii oraz 5) dystymii. Odsetki wyników porównywano testem dla dwóch frakcji (wskaźników struktury). Istotność związku między badanymi zmiennymi, oszacowano także testem chi kwadrat. Porównywano też liczebności obserwowane i oczekiwane.
Wyniki: W badanej grupie pacjenci z zaburzeniami obsesyjno-kompulsywnymi, uzyskiwali najmniej korzystne wyniki leczenia - najrzadziej uzyskiwali znaczne poprawy objawowe z wyleczeniem, częściej osiągali tylko niewielkie zmiany. W zakresie nerwicowych cech osobowości pacjenci z OCD nieco częściej kończyli leczenie z pogorszeniem albo niewielką tylko poprawą. Niewielka liczebność tej podgrupy nie pozwala jednak na uzyskanie statystycznej weryfikacji istotności różnic. Pozostałe podgrupy pacjentów utworzone wg rodzaju zaburzeń uzyskały podobne wyniki leczenia, z niewielkimi różnicami, zależnymi od przyjętych metod oceny efektu, wskazującymi niekiedy na istotnie lepsze wyniki terapii pacjentów z neurastenią, innym razem - pacjentów z dystymią lub zaburzeniami konwersyjnymi lub somatyzacyjnymi. Najczęściej jednak nie stwierdzano istotnych statystycznie różnic.
Wnioski: Wyniki wskazują, że pacjenci z nerwicą natręctw są grupą szczególnie trudną do leczenia, co wiadomo także z wcześniejszych doniesień badawczych i z powszechnej wiedzy klinicznej. Prawdopodobnie wymagają większej indywidualizacji programu ich leczenia, być może także wyodrębnienia niedodiagnozowanej, opornej na leczenie podgrupy zaburzeń rzekomonerwicowych. Ocena porównawcza skuteczności procesów psychoterapii na przykład dokonywana dla celów nadzoru lub finansowania opieki zdrowotnej powinna uwzględniać proporcje występowania poszczególnych zaburzeń w populacjach pacjentów.
Piśmiennictwo
1.Aleksandrowicz JW, Sobański JA. Skuteczność psychoterapii poznawczej i psychodynamicznej. Biblioteka Psychiatrii Polskiej: Kraków; 2004.
2.Aleksandrowicz JW, Bierzyński K, Martyniak M. Zastosowanie testu 16PF R.B.Cattella w ocenie leczenia nerwic. Psychoterapia. 1985; 13: 47-60.
3.Aleksandrowicz JW, Hamuda G. Kwestionariusze objawowe w diagnozie i badaniach epidemiologicznych zaburzeń nerwicowych. Psychiatr.Pol. 1994, 28, 6, 667-676.
4.Klimowicz A. Poszukiwanie specyficznych powiązań zmian osobowości ze zmianami nasilenia objawów w zaburzeniach somatyzacyjnych i lękowych - badanie porównawcze. Psychiatr. Pol. 2003; 37, 2: 247-258.
5.Aleksandrowicz JW, Bierzyński K, Martyniak M. Zastosowanie testu 16PF R.B.Cattella w ocenie leczenia nerwic. Psychoterapia. 1985; 13: 47-60.
6.Aleksandrowicz JW, Pawelec B, Sikora D. Model oceny efektów terapii nerwic - wskaźniki i kryteria zmian. Psychoterapia. 1989; 68: 53-62.
7.Aleksandrowicz JW, Kołbik I, Romejko-Hurko A. Oddział dzienny jako forma intensywnej, kompleksowej terapii nerwic. Psychoterapia, 1979; 30: 39-45
8. Mazgaj D, Stolarska D. Model terapii nerwic na oddziale dziennym. Psychiatr. Pol. 1994; 28, 4: 421-430
Obecność niektórych objawów zaburzeń nerwicowych a końcowe wyniki intensywnego leczenia psychoterapią w oddziale dziennym
Jerzy A. Sobański
Wstęp: Obowiązujące klasyfikacje (ICD, DSM) nie są jedynym sposobem określania "profilu klinicznego" i co za tym idzie oceny "podatności na leczenie" pacjentów z zaburzeniami nerwicowymi. Jedną z alternatyw może być podejście skupione na niektórych symptomach, na przykład zgłaszanych za pomocą kwestionariusza objawowego KO"0" [1], uznawanych za szczególnie obciążające lub "źle rokujące", wolniej lub szybciej reagujące na leczenie [np. 5, 6, 7].
Cel pracy: Sprawdzenie hipotez o mniejszej skuteczności leczenia pacjentów cierpiących na niektóre objawy nerwicowe np. natręctwa, lęk napadowy, zaburzenia seksualne i in.
Materiał i metody: Historie chorób 930 pacjentów oddziału dziennego z rozpoznaniem zaburzeń nerwicowych postawionym przez psychiatrów, oraz potwierdzającymi to rozpoznanie wynikami kwestionariuszy objawowych KO"0" [1] i testu osobowości 16PF Cattella [2]. Analiza związków występowania i nasilenia pojedynczych objawów z wynikami terapii - zmianami globalnego nasilenia objawów (OWK) oraz współczynnika dezintegracji osobowości (WDN), ocenianymi wg kryteriów zaproponowanych przez Aleksandrowicza i wsp [np. 3, 4]. Istotność związku występowania i nasilenia dolegliwości z kategoriami wyników leczenia oszacowano za pomocą testu chi kwadrat i analizy różnic między rozkładami liczebności obserwowanych i oczekiwanych.
Wyniki: Większe nasilenie większości pojedynczych symptomów wiązało się z wyższym początkowym globalnym nasileniem dolegliwości (OWK), a w konsekwencji dobrymi (znaczna poprawa) choć nie najlepszymi wynikami terapii (nie osiągnięcie wyleczenia). Występowanie wielu objawów a szczególnie ich wysokie nasilenia wiązało się dla kilkunastu symptomów z częstszym NIE uzyskiwaniem przez pacjentów wyleczenia objawowego (na przykład ';złe samopoczucie w sytuacjach społecznych'). Występowanie kilkunastu innych objawów w wyższych nasileniach wiązało się z częstszym uzyskiwaniem korzystnej zmiany objawów (nie równoznacznej z wyleczeniem), np. ';uleganie silnym wzruszeniom'). Znacznie więcej związków stwierdzono dla bardziej szczegółowej kategoryzacji wyników leczenia - uwzględniającej zarazem stopień poprawy jak i osiągnięcie wyleczenia. Okazało się, że dla większości symptomów ich obecność a szczególnie wysokie nasilenie wiązało się zarazem z uzyskiwaniem znacznej poprawy jednak - częściej - bez wyleczenia objawowego. Wyniki w zakresie osobowości wiązały się w mniejszym stopniu z występowaniem i nasileniem objawów zaznaczonych w kwestionariuszu KO"0" przed leczeniem. Podobnie jak dla zmian OWK, okazało się, że większe nasilenia objawów wiązały się z rzadszym wyleczeniem w zakresie osobowości, częstszą poprawą WDN, oraz znacznymi poprawami WDN bez wyleczenia. Osiem objawów było związane z ryzykiem pogorszenia osobowościowego: poczucie świata za mgłą, uczucie życia jak we śnie, zab.równowagi, omdlenia, lęk przed utratą kontroli lub katastrofą, nadmiar śliny w ustach, wybuchy złości, okresowa afonia.
Wnioski: Potwierdzenie znajduje przede wszystkim opisana w literaturze prawidłowość, że większe zmiany (zazwyczaj znaczne poprawy) obserwuje się u bardziej zaburzonych pacjentów. Można to wyjaśniać wpływem większego cierpienia na motywację do aktywnego uczestnictwa nawet w uciążliwej psychoterapii ale także powiązać z konstrukcją narzędzi badawczych, wykazujących efekty oddziaływania w postaci spadku nasilenia wielu objawów zaburzeń nerwicowych. Poszczególne objawy (nawet skrajnie nasilone) wydają się mieć niewielki i nieczęsto obserwowany związek z końcowymi efektami terapii.
Piśmiennictwo
1.Aleksandrowicz JW, Hamuda G. Kwestionariusze objawowe w diagnozie i badaniach epidemiologicznych zaburzeń nerwicowych. Psychiatr.Pol. 1994, 28, 6, 667-676.
2.Aleksandrowicz JW, Bierzyński K, Martyniak M. Zastosowanie testu 16PF R.B.Cattella w ocenie leczenia nerwic. Psychoterapia. 1985; 13: 47-60.
3.Aleksandrowicz JW, Pawelec B, Sikora D. Model oceny efektów terapii nerwic - wskaźniki i kryteria zmian. Psychoterapia. 1989; 68: 53-62.
4.Aleksandrowicz JW, Sobański JA. Skuteczność psychoterapii poznawczej i psychodynamicznej. Biblioteka Psychiatrii Polskiej: Kraków; 2004.
5.Sobański JA. Zmiany objawów zaburzeń nerwicowych podczas intensywnej psychoterapii w oddziale dziennym i ich związek z wynikami leczenia. Przegląd piśmiennictwa. Psychoterapia. 2004, 130, 3: 81-90.
6.Sobański JA. Dynamika globalnego nasilenia objawów zaburzeń nerwicowych podczas intensywnej psychoterapii na oddziale dziennym. Psychoterapia 2004, 131, 4: 77-87.
7.Sobański JA. Różnice szybkości ustępowania objawów zaburzeń nerwicowych. Psychoterapia. 2005, 132, 1: 81-92.
Realizacja założeń teoretycznych w warunkach klinicznych. Analiza protokołów sporządzonych przez sędziów kompetentnych obserwujących psychoterapie indywidualne
Jerzy A. Sobański
Wstęp: Podejścia teoretyczne wydają się z założenia różnicować ośrodki psychoterapeutyczne i samych psychoterapeutów, jednak wiele obserwacji klinicznych i doniesień badawczych wskazuje na upodabnianie się zachowań specjalistów o długim stażu pracy, analogie między interwencjami lub ich celami, oraz podobne rozumienie, jeśli nie psychopatologii, to strategii i taktyki leczenia.
Cel pracy: Analiza zaobserwowanej w "eksperymencie klinicznym" niezgodności zachowań terapeutów z zakładanym podejściem teoretycznym.
Materiał i metody: Historie chorób 37 pacjentów leczonych w ramach programu badawczego porównującego skuteczność psychoterapii poznawczej i psychodynamicznej w leczeniu wybranych zaburzeń nerwicowych [1]. Leczenie prowadziły cztery doświadczone psychoterapeutki - uczące psychoterapii, w tym dwie certyfikowane superwizorki SNP PTP, dodatkowo przeszkolone zgodnie z wymaganiami protokołu badawczego w zakresie utrzymywania założonego podejścia teoretycznego. Protokoły oceny zgodności sesji psychoterapii z zakładanym podejściem teoretycznym sporządzone zostały przez obserwujących je przeszkolonych sędziów kompetentnych - pięciu psychoterapeutów po ukończonym kursie psychoterapii. Porównano odsetki występowania poszczególnych odnotowanych zachowań terapeutów, uwzględniając elementy niezgodne, charakterystyczne dla "nieplanowanego" podejścia teoretycznego.
Wyniki: W analizowanych 18 procesach terapii indywidualnych w podejściu dynamicznym (402 sesje) i 19 poznawczym (437 sesje) często występowała znaczna ilość elementów nie należących do zakładanego podejścia teoretycznego. W 25 z 37 analizowanych procesów, odsetek zachowań terapeuty (określonych interwencji, rodzaju pracy z objawem etc.) zgodnych z założeniami podejścia wynosił 80-100%, w pozostałych dwunastu 64-79%. W podejściu dynamicznym obserwowano przeciętnie 6 interpretacji i 7 klaryfikacji na sesję, jednak spotykano je także w podejściu poznawczym - choć było ich znacznie mniej - średnio po jednej na sesję. Podawanie alternatyw zdarzało się średnio 6 razy na sesję terapii poznawczej ale przeciętnie 2 razy na sesję terapii psychodynamicznej, podważanie schematów średnio 5 razy w sesji poznawczej i przeciętnie raz na sesję psychodynamiczną. Przeciętna częstość interwencji w obu podejściach była zbliżona.Ogólnie mniejszą aktywność terapeuty zaobserwowano w procesach o najlepszych efektach w zakresie osobowości, natomiast w zakresie objawów większa częstość interwencji terapeuty łączyła się z najlepszymi wynikami tylko w terapiach w podejściu poznawczym.
Wnioski: Stosowane założenia teoretyczne często mogą stanowić raczej umowne nastawienie leczących niż mieć obiektywne odzwierciedlenie w zachowaniach terapeuty. Nawet interwencje bardzo typowe dla "przeciwnego" podejścia i w założeniu unikane pojawiały się stosunkowo często. Prawdopodobnie "konieczność kliniczna" wymusza na leczących zachowania "eklektyczne" być może nawet leżące poza ich świadomą intencją. Ponadto wszechstronne wykształcenie i duże doświadczenie terapeutów - nauczycieli psychoterapii, może im dodatkowo utrudniać oddalenie się od optymalnego elastycznego funkcjonowania.
Piśmiennictwo
1.Aleksandrowicz JW, Sobański JA. Skuteczność psychoterapii poznawczej i psychodynamicznej. Biblioteka Psychiatrii Polskiej: Kraków; 2004.
2.Aleksandrowicz JW, Mazgaj D. Wpływ sposobu interweniowania na efekty psychoterapii. Psychoterapia 1992; 82: 9-22.
3. Aleksandrowicz JW, Mazgaj D. Wpływ niektórych cech interakcji między pacjentami a psychoterapeutą na wyniki indywidualnej psychoterapii nerwic. Psychoterapia 1992; 83: 47-53.
4. Eells TD. Generating and Generalizing Knowledge About Psychotherapy From Pragmatic Case Studies. Pragmatic Case Studies in Psychotherapy. 2007; 3, 1: 35-54
Czynniki długości pobytu i intensywności psychoterapii a wyniki leczenia w oddziale dziennym
Jerzy A. Sobański, Katarzyna Klasa
Wstęp: Psychoterapie mało intensywne obejmujące jedną-dwie sesje w tygodniu [6] oraz intensywne programy leczenia w oddziałach terapii nerwic [4, 5] lub zaburzeń osobowości obejmujące kilka-kilkanaście godzin w tygodniu, to dwie najczęstsze modalności psychoterapii. Ich efektywność została już wielokrotnie opisana, jednak znacznie mniej przeprowadzono porównań skutków psychoterapii różniących się intensywnością (liczbą sesji w tygodniu) oraz długością leczenia (łącznym czasem trwania) [np. 1].
Cel pracy: Analiza porównawcza skuteczności leczenia psychoterapią zaburzeń nerwicowych, prowadzonego z różną intensywnością, przy uwzględnieniu łącznej długości pobytu w oddziale dziennym.
Materiał i metody: Historie chorób 1358 pacjentów cierpiących na zaburzenia nerwicowe, leczonych 5 lub 3 razy w tygodniu (przez 17 lub 10 sesji tygodniowo) przez 8-18 tygodni. Porównanie wyników leczenia ocenianych za pomocą kwestionariuszy objawowych KO"0" [3] i kwestionariuszy osobowości 16 PF Cattella, wypełnianych przed leczeniem i w dniu jego zakończenia. Analiza krzywych wzrostu [vide np. 6] odsetków skumulowanych różnego stopnia popraw (kategorie zmian jak w [1, 2]) uzyskiwanych w obu formach terapii.
Wyniki: W badanej grupie przynajmniej niewielkie poprawy objawowe uzyskało 86% pacjentów, zarówno leczonych przez 16 jak i 10 sesji w tygodniu, w zakresie osobowości poprawy takie uzyskało 78% pacjentów leczonych bardziej intensywnie i 72% pacjentów leczonych mniej intensywnie (ta grupa istotnie częściej nie doznała żadnych zmian). Wyniki uznawane za wyleczenia objawowe osiągnęło 53% pacjentów terapii intensywnej i 47% pacjentów leczonych przez mniejszą liczbę sesji w tygodniu. Wyleczenia w zakresie osobowości stwierdzono u 28% pacjentów leczenia intensywnego i tylko 20% leczonych mniej intensywnie. Narastające z czasem leczenia skumulowane odsetki popraw w obu obszarach wyników są takie same tylko dla objawów i to dopiero po ok. 16 tygodniach (160 sesjach) leczenia mniej intensywnego. Odsetki takie dla zmian osobowości, w obu formach terapii, jedynie zbliżają się (nawet po 18 tygodniach przewagę ma leczenie bardziej intensywne). Skumulowane odsetki wyleczeń objawowych dla leczenia mniej intensywnego jedynie zbliżają się do wyników terapii bardziej intensywnej. Podobnie dzieje się w zakresie pełnej poprawy osobowości. Pierwsze istotne wzrosty odsetka korzystnych efektów (zarówno w zakresie objawów jak i osobowości) zaczynają się od 9 tygodnia terapii, niezależnie od intensywności leczenia, natomiast w leczeniu intensywnym przestają istotnie wzrastać dla grupy pacjentów leczonych powyżej 14-16 tygodni.
Wnioski: Uzyskanie jakiejkolwiek poprawy objawowej jest w psychoterapii stosunkowo częste i podobnie częste w zakresie objawów w leczeniu bardziej intensywnym jak i znacznie mniej intensywnym. Pomiar popraw w zakresie osobowości wskazuje jednak na mniejszą skuteczność leczenia o podobnej długości, jednak mniej intensywnego. Natomiast przy uwzględnieniu najbardziej korzystnych wyników leczenia okazuje się, że psychoterapia o większej intensywności jest bardziej skuteczna zarówno w zakresie objawów, jak i osobowości.
Piśmiennictwo
1.Aleksandrowicz JW, Sobański JA. Skuteczność psychoterapii poznawczej i psychodynamicznej. Biblioteka Psychiatrii Polskiej: Kraków; 2004.
2. Aleksandrowicz JW, Bierzyński K, Martyniak M. Zastosowanie testu 16PF RB.Cattella w ocenie leczenia nerwic. Psychoterapia. 1985; 13: 47-60.
3.Aleksandrowicz JW, Hamuda G. Kwestionariusze objawowe w diagnozie i badaniach epidemiologicznych zaburzeń nerwicowych. Psychiatr.Pol. 1994, 28, 6, 667-676.
4. Aleksandrowicz JW, Kołbik I, Romejko-Hurko A. Oddział dzienny jako forma intensywnej, kompleksowej terapii nerwic. Psychoterapia, 1979; 30: 39-45
5. Mazgaj D, Stolarska D. Model terapii nerwic na oddziale dziennym. Psychiatr. Pol. 1994; 28, 4: 421-430
6. Howard KI, Kopta SM, Krause M. i in. The dose-response relationship in psychotherapy. American Psychologist. 1986; 41: 159-164.
Zbieżność ocen wyniku psychoterapii w oddziale dziennym za pomocą kwestionariusza osobowości nerwicowej KON-2006 i kwestionariusza objawowego KO"0"
Jerzy A. Sobański
Wstęp: W efekcie psychoterapii najczęściej dochodzi do poprawy objawowej, jednak nie zawsze końcowe wyniki leczenia chorych leżą w zakresie wartości typowych dla osób zdrowych, a jeszcze rzadziej dochodzi do analogicznych - najkorzystniejszych zmian w zakresie osobowości [np. 2]. Dlatego pełna ocena skuteczności psychoterapii wymaga połączonej oceny za pomocą przynajmniej dwóch narzędzi - najlepiej odnoszących się do różnych obszarów wyniku - zmian objawowych i osobowości. Wprowadzenie nowego kwestionariusza stwarza potrzebę badania zbieżności ocen wyniku leczenia uzyskanych za jego pomocą, z pochodzącymi od innych narzędzi.
Cel pracy: Analiza zbieżności ocen wyników leczenia dokonanych za pomocą kwestionariusza KO"0" i kwestionariusza KON-2006
Materiał i metody: Historie chorób 246 pacjentów (180 kobiet i 66 mężczyzn) leczonych w oddziale dziennym z powodu zaburzeń nerwicowych (potwierdzonych wynikiem testów), intensywną psychoterapią prowadzoną w podejściu integracyjnym z przewagą podejścia psychodynamicznego [6, 7]. Analiza zmian w kwestionariuszach objawowych i osobowości wypełnianych przed i po terapii, oraz analiza rozkładu poszczególnych kategorii wyników leczenia [2, 5] ocenianych za pomocą kwestionariusza KO"0" [4] i kwestionariusza KON-2006 [1]. Ocena związku między wynikami dokonana za pomocą testu chi kwadrat.
Wyniki: Odsetek poprawy (znacznej lub niewielkiej) zarówno w kwestionariuszu osobowości nerwicowej KON-2006, jak i kwestionariuszu objawowym KO"0" wyniósł 72,4%, braku zmian w obu testach 3,7%, pogorszeń w KON-2006 i KO"0" stwierdzono 1,7%. Zatem zgodność wyników w kwestionariuszach KON-2006 i KO"0" wyniosła łącznie 78%. Pozostałe wyniki to 4,1% popraw objawowych z pogorszeniem w zakresie osobowości, 11,0% popraw objawowych bez istotnych zmian w KON, oraz 2,0% braku zmian objawowych z pogorszeniem w KON a 2,4% z brakiem zmiany w KON oraz 2,8% popraw w zakresie osobowości bez zmian w nasileniu objawów. Zgodność wyników w zakresie wyleczeń w obu testach była niższa - wynosiła 67%, przy czym znacznie więcej pacjentów wskazanych zostało jako nie wyleczeni w teście KON-2006 przy informacji o wyleczeniu w KO"0" niż odwrotnie (29% vs 4%).
Wnioski: Intensywna psychoterapia w oddziale dziennym leczenia nerwic zakończyła się przeważnie (72%) poprawą objawową i w zakresie osobowości (w tym znaczną poprawą u 44% chorych), wyników jednoznacznie niekorzystnych - pogorszeń i braków zmian w obu testach było względnie niewiele (5,4%). Porównanie wyników dostarczanych przez pomiar wybranymi narzędziami wskazuje jednak na 15% procesów psychoterapii kończących się poprawą objawową bez poprawy w zakresie osobowości, zatem wynikiem prawdopodobnie nietrwałym.
Piśmiennictwo
1.Aleksandrowicz JW, Klasa K, Sobański JA, Stolarska D. Kwestionariusz osobowości nerwicowej KON-2006. Biblioteka Psychiatrii Polskiej: Kraków; 2006.
2.Aleksandrowicz JW, Sobański JA. Skuteczność psychoterapii poznawczej i psychodynamicznej. Biblioteka Psychiatrii Polskiej: Kraków; 2004.
3.Aleksandrowicz JW, Bierzyński K, Martyniak M. Zastosowanie testu 16PF R.B.Cattella w ocenie leczenia nerwic. Psychoterapia. 1985; 13: 47-60.
4.Aleksandrowicz JW, Hamuda G. Kwestionariusze objawowe w diagnozie i badaniach epidemiologicznych zaburzeń nerwicowych. Psychiatr.Pol. 1994, 28, 6, 667-676.
5.Aleksandrowicz JW, Pawelec B, Sikora D. Model oceny efektów terapii nerwic - wskaźniki i kryteria zmian. Psychoterapia. 1989; 68: 53-62.
6.Aleksandrowicz JW, Kołbik I, Romejko-Hurko A. Oddział dzienny jako forma intensywnej, kompleksowej terapii nerwic. Psychoterapia, 1979; 30: 39-45.
7.Mazgaj D, Stolarska D. Model terapii nerwic na oddziale dziennym. Psychiatr. Pol. 1994; 28, 4: 421-430.
ciąg dalszy Książki Abstraktów
proszę kliknąć poniższy link:
http://www.psychiatriapsychoterapia.pl/?a=articles_start&id=581
