ciąg dalszy artykułu
Robert Shaw UCIELEŚNIONY PSYCHOTERAPEUTA. BADANIE DOZNAŃ SOMATYCZNYCH TERAPEUTÓW W RAMACH SPOTKANIA TERAPEUTYCZNEGO
Eksploracja ucieleśnienia pozwoliła na stwierdzenie, że terapeuci wydawali się otrzymywać wszystkie rodzaje informacji z ciała i wykorzystywali je w ramach terapii; jednakże ten sposób pracy nie jest nauczany w procesie szkolenia terapeutów. Wydaje się to być pominięte w procesie kształcenia i sugeruje potrzebę włączenia tego zjawiska do szkolenia psychoterapeutycznego, być może poprzez eksplorowanie jego natury i analizowanie sposobów jego wykorzystania przez praktykujących terapeutów. Można wykorzystać tu także analizowanie tematów: ciała jako receptora, stylów pracy i empatii cielesnej, które stanowić mogą bazowy program tematu "ciało" w szkoleniu psychoterapeutów.
Widzimy zatem, że spotkanie terapeutyczne jest ucieleśnione; ciało terapeuty stanowi jego żywotną część. Terapeuci mogą ulec sugestii "ucieleśnionego stanu bycia" dzięki samej naturze terapii, szczególnie intensywnej i intymnej relacji, niepodobnej do żadnej innej relacji dorosłych osób w społeczeństwie zachodnim. W celu odnalezienia sensu w tym zjawisku, terapeuci często twierdzą, iż "wyławiają" informacje.
T11. "Ale faktycznie wyławiam materiał pacjenta bardzo szybko w moim ciele."
Przedmiotem dyskusji musi stać się to czy terapeuci wyławiają czy nie, objawy pacjenta lub jego materiał. Jest to problem reifikacji, mogącej zaszkodzić dyskursowi terapeutycznemu, wytwarzającej wrażenie, że subiektywne fenomeny są realne i faktyczne oraz korespondujące w pewien realistyczny sposób z językiem. Opis werbalny doznań cielesnych jest również problematyczny, nie jest możliwe potwierdzenie zgodności słów z odczuciami ciała ponieważ stanowi to przekład doznania somatycznego na doznanie werbalne. Mimo iż prawdą jest, że doznanie werbalne jest również doznaniem somatycznym, różnią się one jakością od, przykładowo, uczucia duszenia się astmatycznego lub bycia w ciąży. Terapeuci muszą zatem pamiętać, że poprzez wykorzystywanie dyskursu terapeutycznego, zagrożeni są reifikacją subiektywnych fenomenów. Takie użycie dyskursu wymaga zmierzenia się z nim ponieważ bardziej prawdopodobne jest, że ucieleśniony charakter relacji odbija aspekt życia terapeutów tym samym, odczuwają to oni w swoich ciałach. Oczywiście terapeuci są zachęcani do refleksji nad swoimi doświadczeniami życiowymi w ramach własnej terapii (będącej także w Polsce podstawowym elementem szkolenia psychoterapeuty - przyp. tłum.). Nie jest zatem zaskakujące, że fenomeny somatyczne są postrzegane poprzez pryzmat psychoterapeutyczny.
Być może sposobem na pogłębienie badania tych fenomenów jest zapytanie pacjentów o to, co pojawia się w ich ciałach w momentach rezonansu somatycznego. Tak więc ruch w kierunku narracyjnego spojrzenia na terapię mógłby mieć wiele do zaoferowania dla lepszego zrozumienia ucieleśnienia psychoterapeuty [25, 42, 43, 44, 45, 46]. Mogłoby to stanowić sposób weryfikacji wraz z pacjentami czy te ucieleśnione fenomeny mają dla nich takie znaczenie, jak dla ich terapeutów.
Fenomen opisywany tu przez terapeutów wywodzi się z doświadczeń pochodzących z ich ciał, nie z ciał pacjentów. To poprzez interpretowanie własnych bieżących odczuć przez pryzmat psychoterapeutyczny, terapeuci tworzą twierdzenia na temat swoich pacjentów. Spójrzmy na przykład:
T1. "Więc to, co robiłem, jak myślę, było sięganiem do nieświadomej cielesnej pamięci" [pacjenta].
Przypisywanie sobie pamięci cielesnej kogoś innego jest znaczące, zwłaszcza z uwagi na to, że pamięć ta jest również nieświadoma w ciele tej innej osoby. Jest to oczywiście problematyczne. Zwodnicze jest to, czy odpowiedzi cielesne terapeuty są zlokalizowane w pacjencie. Te fenomeny somatyczne są reakcjami terapeuty, które, poprzez warstwę interpretacji psychoterapeutycznej, zostają umieszczone w ciele pacjenta. Możliwe jest badanie ucieleśnienia terapeuty, może to powiedzieć nam coś na temat spotkania terapeutycznego i intersubiektywnej przestrzeni pomiędzy pacjentem a terapeutą [47, 48, 49, 50]. Może to jednak niewiele znaczyć dla terapeuty, o ile nie zostanie omówione z pacjentem. Percepcja ciała jest wysoce osobistym doświadczeniem. Terapeuci zdawać sobie sprawę z tego, iż teorie odnośnie ich ciał odnoszą się do ich percepcji spotkania terapeutycznego, niekoniecznie do percepcji pacjentów.
Środowisko psychoterapeutyczne powinno rozważyć ponownie swoje stanowisko odnośnie użycia dyskursu psychoterapeutycznego do opisu niektórych zjawisk somatycznych, jak zaobserwowali to Halling i Goldfarb ([17] s. 328):
Poważne traktowanie ucieleśnienia oznacza poważne traktowanie sposobu, w jaki mówi się i słucha siebie i innych. Przyjęcie, że inna osoba jest ucieleśnionym bytem obejmuje uznanie, że nawet w sytuacji bycia obserwatorem, jest się obserwatorem zaangażowanym - kimś, kto odczuwa wpływ i wpływa na to, co się dzieje. Bycie badaczem lub terapeutą wymaga całkowitego i sumiennego zaangażowania. Jest to tak, jak w tańcu, gdzie stawia się kroki w przód i w tył: podchodzi się bliżej i oddala, jest się pod wpływem i wpływa się, wszystko jako ucieleśniony byt.
Jest oczywiste, że ciało terapeuty jest wykorzystywane jako sposób na monitorowanie procesu psychoterapeutycznego; jest to główny wniosek z niniejszego badania. Jednym z aspektów tego może być intuicyjny proces empatyczności somatycznej w stosunku do pacjenta. Ten proces komunikacji zorientowanej na ciało wydaje się być ważnym obszarem badań i włączenia go do szkolenia psychoterapeutów, ale wymaga to rygorystycznego i krytycznego podejścia. Zjawiska takie nie są jedynie aspektem przeciwprzeniesienia. W rzeczy samej, użycie takiego rodzaju dyskursu psychoterapeutycznego wydaje się nieodpowiednie w kontekście wyników relacjonowanego badania, ponieważ terapeuci mieli skłonność do reifikowania takich doświadczeń. Opisane zjawiska wydają się reprezentować istotne powiązanie pomiędzy terapeutami a pacjentami i dostarczać informacji o ucieleśnionym związku terapeutycznym. Wydaje się że psychoterapii potrzebne jest włączenie innych dyscyplin naukowych do dalszych dociekań i tworzenia teorii na temat tych zjawisk. Konieczne będzie szersze spojrzenie na fenomen ucieleśnienia i włączenie tradycji, na przykład paradygmatu własnego ciała. Nie będzie to łatwy proces, z uwagi na potrzebę analizy dyskursu używanego obecnie w ramach zawodu psychoterapeuty, oraz z powodu wniosków, z uwagi na wymaganie starannej weryfikacji obowiązujących aktualnie zasad szkolenia psychoterapeutów. Znaczenie takiego projektu dla psychoterapii jest jasne ponieważ, jeśli zjawiska somatyczne są powszechne, nie można ich ignorować. Czas na wyjęcie ciała z zamrażarki.
Tabela 2. Tematy pierwszego rzędu
___________________________________________________________________
1. Reakcje fizyczne 2. Komunikacja 3. Style/techniki
Mdłości/spocone dłonie Komunikacja ciała Perspektywy kulturowe
Reakcje brzuszne Historia_terapeuty: Dotyk
zmiana ciała terapeuty
Ciąża Somatyzacja Prowadzenie
spotkania terapeutycznego
Astma Doświadczenie tu i teraz Zdrowie terapeuty
Ból mięśnioszkieletowy Ciała pacjentów
Somatyzacja
Zmiana ciała terapeuty
Odzwierciedlanie ciała
Internalizacja
Reakcje ciała powiązane
z pacjentami nadużytymi:
zaburzenia widzenia, wstręt i zamykanie się, zapach
Uczucie zimna i gorąca
___________________________________________________________________
Tabela 3. Tematy drugiego rzędu
___________________________________________________________________
Kategoria Stwierdzenia terapeuty
Empatia cielesna T3. "No cóż, w pewnym sensie nie wiem…myślę, że to znak...tego…byłem z kimś, że istniała empatyczna więź"
Ciało jako receptor T1. "Dla mnie to jak używanie ciała jako radaru, jak anteny satelitarnej, która zbiera dane i kieruje je w dół, tak właśnie widzę ciało"
"Posługiwanie się" ciałem T11. "Znajduję takie chwile w ciągu dnia, kiedy mogę po prostu założyć nogę na nogę, i tylko być sam ze sobą lub 'znowu stanąć na ziemi' "
___________________________________________________________________
Rysunek:
Reakcje fizyczne ----- Komunikacja ----- Style i techniki
| | |
Empatia cielesna ----- Ciało jako odbiornik ----- Zajmowanie się ciałem
|
Tematy przenikające: dyskurs psychoterapeutyczny
i objęcie ucieleśnieniem także badacza
Piśmiennictwo
1. Crossley N. Merleau-Ponty, the elusive body and carnal society. Body and Society. 1995; 1: 43-63.
2. Boadella D. Embodiment in the therapeutic relationship: Main speech at the First Congress of the World Congress of the World Council of Psychotherapy, Vienna 1-5 July 1996. Int. J. Psychother. 2, 31-44.
3. Merleau-Ponty M. The phenomenology of perception. London: Routledge and Kegan Paul; 1962.
4. Merleau-Ponty M. The visible and the invisible. Evanston, IL: Northwestern University Press; 1968.
5. Kepner JI. Body process: Working with the body in psychotherapy. San Francisco: Jossey-Bass; 1993.
6. Mcdougall J. The psychosoma and the psychoanalytic process. Int. Rev. Psychoanalysis. 1974; 1: 437-459.
7. Mcdougall J. Theatres of the body. London: Free Association Books; 1989.
8. Schwartz-Salant N, Stein M. red. The body in analysis. Wilmette, IL: Chiron; 1986.
9. Field N. Listening with the body: An exploration in the countertransference. Br. J. Psychother. 1989; 5: 512-522.
10. Samuels A. Countertransference, the "mundus imaginalis" and a research project. J. Anal. Psychol. 1985; 30: 47-71.
11. Samuels A. The political psyche. London: Routledge; 1993.
12. Rowan J. Linking its place in therapy. Int J. Psychother. 1998; 3: 245-254.
13. Mathew M. The body as instrument. J. Br. Ass. Psychother. 1998; 35: 17-36.
14. Radley A. Displays and fragments: Embodiment and the configuration of social worlds. In H. J. Stam red. The body and psychology ss. 13-29. London: Sage; 1998.
15. Sampson EE. Establishing embodiment in psychology. W H. J. Stam red., The body and psychology ss. 30-53. London: Sage; 1998.
16. Leder D. The absent body. Chicago: University of Chicago Press; 1990.
17. Halling S, Goldfarb M. Grounding truth in the body: Therapy and research renewed. Humanistic Psychologist. 1991; 19: 313-330.
18. Hughes J. The philosophy of social research. 2nd ed. London: Longman; 1990.
19. Straus EW. Phenomenological psychology. London: Tavistock; 1966.
20. Liedloff J. The continuum concept. London: Penguin (Akana); 1986.
21. Leder D. Medicine and Paradigms of Embodiment. J. Med. and Philosophy. 1984; 9, 29-43.
22. Kitzinger J. The methodology of focus groups: The importance of interaction between research participants. Sociology of Health And Illness. 1994; 16, 103-121.
23. Marshall C, Rossman GB. Designing qualitative research. 2nd ed. London: Sage; 1995.
24. Moustakas C. Phenomenological research methods. Thousand Oaks, CA: Sage; 1994.
25. Shaw R. The embodied psychotherapist: The therapist's body story. New York: Bruner-Routledge; 2003.
26. British Association of Counselling and Psychotherapy. British Association of Counselling and Psychotherapy: Research Department Statistics. Rugby, UK: Author; 2000.
27. Shaw R. An exploration of the embodied experience of psychotherapists in the therapeutic encounter. Paper presented at the Second World Congress for Psychotherapy, Vienna, Austria; 1999.
28. Flick U. An introduction to qualitative research. London: Sage; 1998.
29. Seale C. red. Researching society and culture. London: Sage; 1998.
30. Seale C. Quality in qualitative research. Qualitative Inq. 1999; 5: 465-478.
31. Glaser BG, Strauss AL. The discovery of grounded theory: Strategies for qualitative research. New York: Aldine De Gruyter; 1967.
32. Strauss A, Corbin J. Basics of qualitative research: Grounded theory procedures and techniques. Newbury Park, CA: Sage; 1990.
33. Hammersley M, Atkinson P. Ethnography. London: Routledge; 1995.
34. Creswell J. Qualitative inquiry and research design. London: Sage; 1998.
35. Charmaz K. Grounded theory. W JA. Smith, R. Harré, LV. Langenhove red., Rethinking methods in psychology. ss. 27-49. London: Sage; 1995.
36. Kvale S. The social construction of validity. Qualitative Inq. 1995; 1, 19-40.
37. Bolger EA. Grounded theory analysis of emotional pain. Psychother. Res. 1999; 9: 342-362.
38. Castonguay LG. Common factors and non specific variables: Clarification of the two concepts and recommendations for research. J. Psychother. Integration. 1993; 3: 267-286.
39. Russell R. What works in psychotherapy when it does work? Changes. 1995; 13: 213-218.
40. Glass CR, Arnkoff DB, Rodriquez BF. An overview of directions in psychotherapy integration research. J. Psychother. Integration. 1998; 8, 187-209.
41. Grosch WN, Olsen DC. When healing starts to hurt. New York: WW. Norton; 1994.
42. Gergen KJ, Kaye J. Beyond narrative in the negotiation of therapeutic meaning. W McNamee S, Gergen KJ. red. Therapy as social construction. ss. 149-165. London: Sage; 1992.
43. Guignon C. Narrative explanation in psychotherapy. Am. Beh. Scientist. 1998; 41: 558-577.
44. Mcleod J. Narrative and psychotherapy. London: Sage; 1997.
45. Meier A. Narrative in psychotherapy theory, practice, and research: A critical review. Couns. Psychother. Res. 2002; 2: 239-251.
46. Speedy J. The "storied" helper: Narrative ideas and practices in counselling and psychotherapy. Eur. J. Psychotherapy and Health. 2000; 3: 361-374.
47. Cole J. Empathy needs a face. J. Consciousness Studies. 2001; 8: 51-68.
48. Thompson E. Empathy and consciousness. J. Consciousness Studies. 2001; 8: 1-32.
49. Toombs SK. The role of empathy in clinical practice. J. Consciousness Studies. 2001; 8: 247-258.
50. Zahavi D. Beyond empathy: Phenomenological approaches to intersubjectivity. J. Consciousness Studies. 2001; 8: 151-167.
|
