Janusz Rybakowski, Paulina Klonowska, Amelia Patrzała, Jan Jaracz
Psychopatologia a kreatywność 1033
Psychopathology and creativity 1033
Streszczenie
W niniejszym artykule przedstawiono koncepcję mówiącą, że proces kreatywności może mieć
związek z przejawami psychopatologii, takimi, jak zaburzenia nastroju, głównie o charakterze
dwubiegunowym oraz z zaburzeniami myślenia podobnymi do myślenia psychotycznego. Badania
biograficzne wskazują na częstsze występowanie zaburzeń afektywnych u osób twórczych i członków
ich rodzin. Istnieją również dane dotyczące występowania schizofrenii w rodzinach osób wybitnych.
Szereg badań wykazało podobieństwo pacjentów z chorobą afektywną dwubiegunową i członków ich
rodzin do osób twórczych w zakresie zarówno zwiększonych wskaźników kreatywności, jak również
cech temperamentalnych, takich jak cyklotymia, neurotyzm oraz otwartość na doświadczenie.
Stwierdzono również zależność między wymiarem "psychotyczności", cechami schizotypowymi, a
miarami kreatywności. Osłabienie tzw. mechanizmu utajonego hamowania (latent inhibition - LI)
powodujące dostrzeganie pozornie nieistotnych bodźców z otoczenia wiąże się z predyspozycją
zarówno do zwiększonej kreatywności, jak i do zaburzeń z kręgu schizofrenii. Neurobiologiczny
model dotyczący generowania idei i popędu twórczego zakłada dominującą rolę czynności trzech
struktur mózgowych: płatów czołowych, płatów skroniowych oraz układu mezolimbicznego. Układem
neuroprzekaźnikowym najbardziej powiązanym ze wzmożeniem nastroju i myśleniem
"psychotycznym" jest układ dopaminergiczny zwłaszcza w obrębie dróg dopaminergicznych w
układzie mezolimbicznym i korze mózgowej. Istnieją dowody zarówno neurobiologiczne, jak i
farmakologiczne wskazujące na związek tych szlaków z procesami motywacyjno-emocjonalnymi oraz
poznawczymi, a pośrednio, z procesami kreatywności. W ostatnich latach uzyskano również szereg
interesujących rezultatów z badań genetyczno-molekularnych dotyczących genetycznych
uwarunkowań procesów kreatywności z powiązaniu ze zmianami nastroju o charakterze
dwubiegunowym oraz zaburzeniami psychotycznymi.
Summary
In this paper, a concept has been presented stating that the process of creativity may be connected with
psychopathological features such as mood disorders, mainly bipolar, and psychosis-like thought
abnormalities. Biographic studies point to a more frequent occurrence of affective disorders in creative
subjects and members of their families. There is also data concerning the occurrence of schizophrenia
in the families of prominent persons. A number of studies have demonstrated a similarity of patients
with bipolar affective illness and members of their families to creative persons, as to increased indexes
of creativity as well as such temperamental features as cyclothymia, neuroticism and openness. An
association has been also found between the dimension of "psychoticism", schizotypal features and the
measures of creativity. A reduction of the so called "latent inhibition" mechanism, resulting in
perception of seemingly irrelevant external stimuli is connected with a predisposition to both increased
creativity and schizophrenia-like disturbances. A neurobiological model of generating ideas and
creative drive assumes a dominant role of three brain structures: frontal lobes, temporal lobes and the
mesolimbic system. The neurotransmission system most often connected with elevated mood and
psychotic thinking is the dopaminergic system, especially its mesolimbic and cortical pathways. Both
neurobiological and pharmacological evidence has been accumulated for an association of these
pathways with motivational, emotional and cognitive processes, and indirectly, with the processes of
creativity. In recent years, a number of interesting results have also been obtained from molecular-
genetic studies about genetic determinants of creativity processes in association with bipolar mood
changes and psychotic conditions.
|
