Wiesław Jerzy Cubała, Jerzy Landowski

Układ serotoninergiczny i oś limbiczno-podwzgórzowo-przysadkowo-nadnerczowa (LPPN) w depresji             415

Serotoninergic system and limbic-hypothalamic-pituitary-adrenal axis (LHPA axis) in depression             415

Streszczenie

Depresja łączy się z dysfunkcją przekaźnictwa serotoninergicznego (5-HT ang. 5-hydroxytryptamine) oraz wzmożoną aktywnością i dysregulacją osi limbiczno-podwzgórzowo-przysadkowo-nadnerczowej (LPPN). W depresji w zakresie układu 5-HT obserwuje się obniżenie aktywności presynaptycznej neuronów 5-HT, zwiększoną wrażliwość ośrodkowych receptorów postsynaptycznych 5-HT_2A, spadek wrażliwości receptorów postsynaptycznych 5-HT_1A oraz zmiany w wychwycie 5-HT w obrębie synapsy. Jednocześnie widoczna jest dysregulacja osi LPPN, związana z upośledzoną funkcją receptora glikokortykoidowego (GR ang. glucocorticoid receptor), głównie w obrębie układu limbicznego, objawiająca się hiperkortyzolemią, zaburzoną równowagą receptorów mineralokortykoidowego (MR ang. mineralocorticoid receptor) i GR oraz upośledzonym mechanizmem ujemnego sprzężenia zwrotnego w zakresie krótkich i długich pętli osi LPPN. Badania doświadczalne na modelach zwierzęcych oraz u ludzi, zarówno zdrowych, jak i cierpiących na depresję, wskazują na istnienie wzajemnych po­wiązań między receptorami 5-HT_1A, a mechanizmem sprzężenia zwrotnego osi LPPN. Ta relacja wydaje się w pewnej mierze zależeć od stężenia glikokortykoidów. Wadliwa funkcja receptora GR oraz zaburzona równowaga receptorów MR/GR, uniemożliwiają właściwe zadziałanie mechanizmu ujemnego sprzężenia zwrotnego w zakresie osi LPPN. Dochodzi do dysregulacji osi LPPN i hiperkortyzolemii, której towarzyszy obniżenie aktywności układu 5-HT_1A w części postsynaptycznej oraz dysfunkcja układu serotoninergicznego. Celem niniejszej pracy jest przegląd oraz omówienie dostępnych obecnie danych dotyczących hipotetycznego istnienia związku i wzajemnych relacji zachodzących pomiędzy układem serotoninergicznym, w szczególności receptorem 5-HT_1A, a osią LPPN w grupie osób z depresją.

Summary

Depression is associated with the dysfunction in the serotoninergic (5-HT, 5-hydroxytryptamine) transmission and dysregulation of the limbic-hypothalamic-pituitary-adrenal axis (LHPA axis). In depression, the 5-HT system exhibits impaired presynaptic activity of 5-HT neurones, an increased activity of central postsynaptic 5-HT_2A receptors, decreased activity of postsynaptic 5-HT_1A receptors and altered synaptic 5-HT uptake. The coexistent dysregulation of the LHPA axis is predominantly linked to GR (glucocorticoid receptor) dysfunction within the limbic system along with hypercortisolemia, MR (mineralocorticoid receptor) and GR receptors imbalance which results in impaired negative feedback mechanisms in the LHPA axis loops. Several clinical and animal studies revealed the involvement of 5-HT_1A system in LHPA axis regulatory mechanisms. That association seems to be dependent on the corticoid levels. The impaired GR receptor function and MR/GR receptors imbalance alter the negative feedback regulation within the LHPA axis which is followed by its dysregulation and hypercortisolemia that is further associated with the decreased activity of postsynaptic 5-HT_1A receptors resulting in a serotoninergic dysfunction. The aim of this paper is to discuss and review the current data on the existence of the hypothetical relationship between the activity of the serotoninergic system, predominantly 5-HT_1A receptors, and LHPA axis in depression.