Filip Rybakowski, Janusz Rybakowski

Ewolucyjne koncepcje zaburzeń afektywnych             401

Evolutionary concepts of affective disorders             401

Streszczenie

Nastrój może być uważany za moduł ludzkiego umysłu, który wyewoluował, aby lepiej dostosować aktywność organizmu do określonych warunków środowiskowych.
W niektórych przypadkach stan depresji może spełniać funkcje adaptacyjne, np. ułatwia wycofanie się z aktywności przy napotykaniu przeszkód trudnych do pokonania. Natomiast hipomania może być związana z możliwością zmobilizowania się do zdobycia dużej ilości zasobów w krótkim czasie. Nasilone zaburzenia nastroju mogą być związane z występowaniem wariantów genetycznych np. transportera serotoniny lub czynnika neurotrofowego pochodzenia mózgowego, które w niektórych sytuacjach mogą powodować korzyści ewolucyjne. Temperamenty afektywne występujące u krewnych osób z zaburzeniami afektywnymi mogą wiązać się z określonymi korzyściami w sferze społecznej. Związek pomiędzy niekorzystnymi wydarzeniami w okresie rozwojowym i występowaniem depresji w dorosłości może wyjaśniać zjawisko programowania osi stresowej, które posiada głębokie ewolucyjne korzenie. Niektóre czynniki zakaźne mogą powodować objawy zbliżone do objawów zaburzeń afektywnych w celu zwiększenia swojego sukcesu reprodukcyjnego. Komplementarne do współczesnych koncepcji etiopatogenetycznych spojrzenie ewolucyjne pozwala lepiej zrozumieć, dlaczego geny i cechy predysponujące do zaburzeń afektywnych pozostają w populacji i wzbogacają różnorodność gatunku Homo sapiens.

Summary

Mood may be considered the module of the human mind, which has evolved to tune the activity of the organism to the specific environmental conditions in a better way. In some cases depression may be adaptive, for example in aborting the activity associated with too many obstacles. At the same time hypomania may be related to the capability of mobilising the organism to gain many resources in a short period of time. Severe mood disorders may be related to the genetic variants, eg. of the serotonin transporter or brain-derived neurotrophic factor, which in several situations may give some evolutionary advantage. Affective temperaments, observed in the relatives of patients with affective disorders may be associated with some benefits in the social life. The relationship between early adversities and adult depression may be related to the phenomenon of the stress axis programming, which has deep evolutionary roots. Some infectious factors may cause behaviours similar to the affective symptoms, which may increase their reproductive success. The evolutionary perspective, which is complementary to the current etiopathogenic theories may help in understanding, why genes and traits which predispose to the affective disorders stay in the population and enrich the variability of our species.