Krzysztof Małyszczak, Małgorzata Inglot, Tomasz Pawłowski, Marcin Czarnecki, Weronika Rymer, Andrzej Kiejna

Objawy neuropsychiatryczne w trakcie leczenia interferonem alfa       787

Neuropsychiatric Symptoms Related to Interferon Alpha   787

Streszczenie

Objawy neuropsychiatryczne są częstym powikłaniem leczenia interferonem alfa. Praca przedstawia przegląd obecnej wiedzy na temat tych objawów, ich etiologii, przebiegu i leczenia. Interferon alfa jest cytokiną o działaniu przeciwwirusowym i przeciwnowotworowym. Najczęstszym wskazaniem do stosowania interferonu alfa jest wirusowe zapalenie wątroby typu B i C, poza tym wykorzystywany jest w leczeniu niektórych białaczek, chłoniaków, czerniaka złośliwego, mięsaka Kaposiego, oraz raka nerki. U osób leczonych interferonem występują objawy depresyjne, zaburzenia funkcji poznawczych, zespół uporczywego zmęczenia, dysforia, objawy lękowe, jadłowstręt, mania, oraz stany psychotyczne. Nawet połowa osób leczonych interferonem alfa wymaga konsultacji psychiatrycznych, a u 10% - 25% pacjentów wskazane jest podjęcie leczenia psychiatrycznego.

Interferon i indukowane przez niego cytokiny bezpośredniego wpływają na mózg powodując: pobudzenie osi podwzgórzowo-nadnerczowo-przysadkowej, zaburzenia wydzielania hormonów tarczycowych, oraz pojawienie się zespołu behawioralnego nazywanego zachowaniem chorobowym. Interferon ponadto indukuje aktywność 2,3 dioksygenazy indoloaminy, enzymu katalizującego przemianę tryptofanu w kynureninę, co powoduje zmniejszenie poziomu osoczowego tryptofanu i w konsekwencji także serotoniny, oraz zwiększenie poziomu neurotoksycznych metabolitów kynureniny. Udowodniono także wpływ interferonu na receptory opioidowe oraz przekaźnictwo adrenergiczne i dopaminergiczne.

W leczeniu objawów neuropsychiatrycznych stosowane są leki przeciwdepresyjne zwłaszcza inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny, benzodiazepiny, naltrekson, oraz neuroleptyki (w stanach psychotycznych i maniakalnych). Zalecana jest także terapia psychologiczna, psychoedukacja i interwencje behawioralne.

Summary

Neuropsychiatric symptoms are commonly related to interferon alpha treatment. The paper summarises the current knowledge about their aetiology, course, and treatment. Interferon alpha is a cytokine with antiviral and antineoplasmatic activity. It is commonly used in the treatment of chronic hepatitis C and B, malignant melanoma, Kaposi sarcoma, renal cancers, and some haematological malignancies. Treatment with interferon alpha is associated with depressive symptoms, cognitive disturbances, chronic fatigue syndrome, dysphoria, anxiety symptoms, anorexia, mania and psychotic states. Up to a half of the patients need psychiatric consultations, 10-25% of them need psychiatric treatment.

Neuropsychiatric symptoms are the results of direct affection of CNS by interferon and induced cytokines. They increase hypothalamic - pituitary - adrenal (HPA) activity, alter thyroid function and lead to a behavioural syndrome called ';sickness behaviour'.  Moreover interferon induces the activity of 2, 3 indoloamine dioxygenase, the enzyme which converts tryptophan into kynurenine, leads to a reduced level of tryptophan, and thus to a reduced level of central serotonin and to an increased level of neurotoxic kynurenine metabolites. Interferon also affects central opioid receptors and changes dopaminergic and noradrenergic neurotransmission.